Przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2024.1061 t.j. z dnia 2024.07.17) regulują kwestie umów dotyczących spadku.
Zgodnie z polskim prawem, umowa dotycząca spadku po osobie żyjącej jest co do zasady nieważna. Wyjątkiem od tej zasady jest umowa zrzeczenia się dziedziczenia, która pozwala na wcześniejsze uregulowanie kwestii spadkowych między przyszłym spadkodawcą a spadkobiercą ustawowym. Czy taka umowa może dotyczyć także zachowku? Do tej pory nie było to oczywiste.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Jest to określona część spadku, do której uprawnieni są zstępni (dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy w przypadku, gdyby zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej, niż przysługiwałoby im w ramach ustawowego dziedziczenia.
Czy można zrzec się prawa do zachowku?
Tak, polskie prawo przewiduje możliwość zawarcia umowy o zrzeczenie się prawa do zachowku. Możliwość taka została wprowadzona do polskiego systemu prawnego na mocy nowelizacji Kodeksu cywilnego ustawą z dnia 30 czerwca 2022 r. (Dz.U. 2022 poz. 2339). Jest to umowa zawierana między spadkodawcą a przyszłym spadkobiercą lub osobą uprawnioną do zachowku. Umowa taka musi być zawarta w formie aktu notarialnego, inaczej będzie nieważna.
Skutki zawarcia umowy o zrzeczenie się zachowku
- Brak możliwości dochodzenia zachowku – Osoba zrzekająca się zachowku traci prawo do żądania go po śmierci spadkodawcy.
- Możliwość odwołania umowy – W szczególnych przypadkach, jeśli obie strony się na to zgodzą, umowa może zostać unieważniona lub zmieniona.
- Możliwość rozszerzenia skutków na zstępnych – W umowie można określić, że zrzeczenie się prawa do zachowku obejmuje również zstępnych zrzekającego się, np. jego dzieci.
Dlaczego warto rozważyć taką umowę?
- Uniknięcie konfliktów rodzinnych – Wiele spraw o zachowek prowadzi do nieporozumień i procesów sądowych. Zrzeczenie się prawa do zachowku może pomóc w uporządkowaniu relacji rodzinnych;
- Zapewnienie stabilności finansowej innych spadkobierców – Spadkodawca może w ten sposób zabezpieczyć spadek dla innych osób, np. dla swojego współmałżonka;
- Dobrowolna rezygnacja w zamian za inny ekwiwalent – Osoba zrzekająca się może otrzymać inne świadczenia za życia spadkodawcy, np. darowiznę.
Jak sporządzić umowę o zrzeczenie się zachowku?
- Wizyta u notariusza – Notariusz sporządzi umowę zgodnie z przepisami prawa.
- Uzgodnienie warunków – Strony powinny jasno określić zakres umowy, np. czy zrzeczenie się obejmuje również zstępnych zrzekającego się.
- Podpisanie aktu notarialnego – Po podpisaniu umowy zrzeczenie się zachowku staje się skuteczne i wiążące.
Podsumowanie
Umowa o zrzeczenie się prawa do zachowku to skuteczne narzędzie prawne umożliwiające spadkodawcy i spadkobiercom unormowanie przyszłej sytuacji majątkowej. Podstawą prawną regulującą tę kwestię jest art. 1048 Kodeksu cywilnego po nowelizacji z 2022 roku. Zanim zdecydujesz się na takie rozwiązanie, warto skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem, aby upewnić się, że decyzja jest korzystna i zgodna z obowiązującym prawem
Źródło:
– ustawa dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2024.1061 t.j. z dnia 2024.07.17).