Przejdź do treści

Notarialny Rejestr Testamentów – czym jest i jak z niego korzystać?

Wiesz już, czym jest Profil zaufany, PUE ZUS, PORATL Emp@tia, dlaczego warto mieć w swoim telefonie aplikację mObywatel 2.0, jak sprawdzić status swojej sprawy na Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych, sprawdzić stan prawny nieruchomości na portalu EKW zweryfikować samochód na mPojazd (Moje Pojazdy), a także wiesz, że istnieje Internetowe Konto Pacjenta i Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej czy Rejestr Spadkowy.

Pora dowiedzieć się o kolejnym ważnym a mało znanym narzędziu – Notarialnym Rejestrze Testamentów.

W polskim porządku prawnym brak jest obowiązku ujawniania sporządzenia testamentu w jakimkolwiek rejestrze publicznym. Jednak aby przeciwdziałać sytuacjom, w których testament nie zostaje odnaleziony po śmierci spadkodawcy, powstała inicjatywa rejestrowania testamentów – zarówno tych sporządzonych notarialnie, jak i prywatnych. W tym celu funkcjonuje Notarialny Rejestr Testamentów (NORT) – dobrowolny, elektroniczny rejestr prowadzony przez Krajową Radę Notarialną.

Charakter prawny rejestru

Notarialny Rejestr Testamentów (NORT) jest:

  • dobrowolny – nie ma obowiązku rejestracji testamentu,
  • niepubliczny za życia testatora – informacje w nim zawarte mogą być ujawnione dopiero po jego śmierci,
  • zabezpieczony – nie zawiera treści testamentów, a jedynie informacje o ich istnieniu i miejscu przechowywania,
  • częścią europejskiego systemu ENRWA – co umożliwia transgraniczne ustalanie istnienia testamentów w państwach członkowskich uczestniczących w projekcie.

Co zawiera rejestr?

Wpis do rejestru obejmuje wyłącznie dane identyfikujące:

  • osobę testatora,
  • datę sporządzenia testamentu,
  • miejsce przechowywania oryginału dokumentu (np. kancelaria notarialna),
  • formę testamentu (np. notarialny, alograficzny).

UWAGA!

NORT nie zawiera treści testamentu, co odróżnia go od systemów ewidencyjnych w niektórych państwach.

Kto może zarejestrować testament?

Wpisu do rejestru może dokonać:

  • notariusz, który sporządził testament notarialny,
  • notariusz, któremu powierzono przechowanie testamentu własnoręcznego (np. w depozycie notarialnym),
  • spadkodawca, wyłącznie za pośrednictwem notariusza (nie ma możliwości samodzielnego wpisania dokumentu do rejestru).

UWAGA!

Nie jest możliwe ujawnienie testamentu ustnego ani przechowywanego prywatnie, chyba że zostanie powierzony notariuszowi.

Kiedy można sprawdzić rejestr?

Dostęp do informacji z NORT uzyskuje się po śmierci spadkodawcy. Uprawnieni do tego są:

  • notariusze sporządzający akt poświadczenia dziedziczenia,
  • sądy prowadzące postępowania spadkowe,
  • osoby które przedstawią akt zgonu testatora – za pośrednictwem notariusza lub sądu.

Za życia spadkodawcy nikt – nawet spadkobiercy – nie ma prawa sprawdzić, czy i gdzie znajduje się jego testament.

Zgłoszenie testamentu do rejestru

Rejestracja odbywa się elektronicznie w systemie notarialnym. Notariusz, po uzyskaniu zgody testatora, dokonuje zgłoszenia testamentu, przypisując mu numer i wskazując miejsce przechowywania oryginału. Czynność ta jest odnotowywana w aktach notarialnych.

Korzyści z rejestracji testamentu

Rejestracja testamentu przynosi istotne korzyści praktyczne:

  • gwarantuje odnalezienie testamentu po śmierci spadkodawcy – minimalizując ryzyko jego zagubienia, zniszczenia lub zatajenia,
  • przyspiesza postępowanie spadkowe, ułatwiając sądowi lub notariuszowi ustalenie treści ostatniej woli,
  • zabezpiecza interesy zapisobierców i spadkobierców, eliminując niepewność co do istnienia dokumentu.

Czy rejestracja jest obowiązkowa?

Nie – ani sporządzenie testamentu, ani jego rejestracja nie są obowiązkowe. Jednak przy rosnącej liczbie spraw spadkowych, szczególnie tych międzynarodowych, rejestracja testamentu staje się rekomendowanym standardem dobrej praktyki prawnej.

Rejestracja testamentu a testamenty sprzeczne

Rejestracja jednego testamentu nie unieważnia testamentów wcześniejszych, o ile spadkodawca nie odwołał ich wyraźnie. W przypadku istnienia kilku testamentów, sąd bada który dokument został sporządzony najpóźniej i czy nie doszło do jego odwołania. Sam fakt rejestracji nie ma tu znaczenia rozstrzygającego, choć może być dowodem daty sporządzenia.

Podsumowanie

Rejestr testamentów, choć nieobowiązkowy, pełni ważną rolę w zapewnieniu skuteczności ostatniej woli testatora. NORT, jako nowoczesne narzędzie elektroniczne, wzmacnia bezpieczeństwo prawne i pozwala uniknąć sporów rodzinnych oraz przewlekłości postępowania spadkowego. Prawnikom, notariuszom i osobom planującym sukcesję warto rekomendować jego stosowanie jako element świadomego zarządzania majątkiem na wypadek śmierci.

Źródła:

Przejdź do treści