Małżeństwo to nie tylko związek uczuciowy, ale także wspólnota praw i obowiązków określonych przez przepisy prawa. Jedną z kluczowych zasad wynikających z polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest zasada równej stopy życiowej małżonków. Choć termin ten nie został użyty wprost w ustawie, jego istota wynika z obowiązków wzajemnej pomocy i przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.
Zasada równej stopy życiowej wynika przede wszystkim z następujących przepisów:
- Art. 23 k.r.o.:
„(…) Małżonkowie są obowiązani do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.” - Art. 27 k.r.o.:
„Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny (…)”.
Powyższe przepisy jednoznacznie nakładają na małżonków obowiązek dbania o wspólny dobrobyt i zapewnienia sobie wzajemnie porównywalnego standardu życia.
Znaczenie praktyczne zasady
W praktyce zasada równej stopy życiowej oznacza, że małżonkowie powinni funkcjonować na zbliżonym poziomie materialnym i społecznym. Żadne z nich nie powinno żyć w warunkach znacząco lepszych lub gorszych od drugiego. Równy standard życia małżonków opiera się na wspólnym ponoszeniu ciężarów utrzymania rodziny oraz na wzajemnym wspieraniu się zarówno w sferze finansowej, jak i w codziennych obowiązkach domowych. Co istotne, realizowanie obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie musi mieć wyłącznie formy pracy zarobkowej.
WAŻNE!
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem i doktryną prawa rodzinnego, także praca w gospodarstwie domowym, wychowywanie dzieci czy troska o wspólne życie rodzinne stanowią równoprawne sposoby realizacji tego obowiązku.
Zasada równej stopy życiowej zakłada również, że przy ocenie obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny należy brać pod uwagę nie tylko aktualne dochody, ale także realne możliwości zarobkowe i majątkowe każdego z małżonków. Małżonek, który mógłby, przy dołożeniu należytej staranności, podjąć pracę zarobkową lub uzyskiwać wyższe dochody, ale tego nie czyni bez uzasadnionej przyczyny, może zostać uznany za naruszającego swoje obowiązki względem rodziny. Oznacza to, że w relacjach małżeńskich liczy się nie tylko faktyczny dochód, ale także potencjalne możliwości ekonomiczne.
W codziennym życiu zasada równej stopy życiowej przejawia się w konieczności wspólnego finansowania kosztów utrzymania domu, zaspokajania bieżących potrzeb rodziny, opłacania wydatków związanych z edukacją dzieci, leczeniem czy też rekreacją. Małżonkowie powinni korzystać wspólnie z dóbr materialnych i osiągnięć wynikających z pracy lub działalności jednego lub obu z nich.
WAŻNE!
W sytuacji, w której jeden z małżonków zajmuje się domem i rodziną, a drugi realizuje się zawodowo, żaden z nich nie powinien być traktowany jako mniej wartościowy uczestnik wspólnoty majątkowej i osobistej.
Zasada ta ma także istotne znaczenie w przypadku kryzysu w małżeństwie. W razie separacji lub rozwodu wpływa ona na ustalenie zakresu obowiązków alimentacyjnych między byłymi małżonkami. Osoba, która w czasie trwania małżeństwa żyła na wyższym poziomie życia i po rozwodzie znalazła się w gorszej sytuacji materialnej, może domagać się alimentów od byłego małżonka, jeżeli nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia. Sąd, ustalając wysokość takich alimentów, bierze pod uwagę dotychczasową stopę życiową stron i stara się zapewnić możliwie jak najbardziej zbliżony standard życia dla obojga byłych małżonków.
Podsumowanie
Podsumowując, zasada równej stopy życiowej małżonków, wynikająca z art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, stanowi wyraz zasady solidarności, współdziałania i wzajemnego wsparcia w małżeństwie. Ma ona nie tylko wymiar prawny, ale także głęboki wymiar etyczny i społeczny, ukierunkowany na ochronę wspólnego dobra rodziny. Jej przestrzeganie sprzyja budowaniu trwałych i zdrowych relacji małżeńskich, a w razie rozstania pozwala na sprawiedliwe uregulowanie wzajemnych roszczeń majątkowych. Świadomość obowiązywania tej zasady oraz jej znaczenia w praktyce może znacząco wpłynąć na jakość życia rodzinnego i ograniczyć konflikty, które mogą pojawiać się na tle finansowym.
Źródło:
ustawa dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809.).